Page 20 - revista agaca 153_web

20

caderno técnico

Recuperacion de Trigo Autóctono para a

IXP Pan Galego/Pan Gallego

Luis Urquijo Zamora
Enxeñeiro Agrónomo. Xefe de Sección de Investigación. CIAM – AGACAL

INDICACIÓN XEOGRÁFICA PROTEXIDA INDICACIÓN GEOGRÁFICA PROTEGIDA

A recuperación de trigos autóctonos co fin de
utilizarse nos pans galegos é un longo traballo que
comeza en 1996. A súa orixe atópase na colabo-
ración público-privada de varios actores, na que o
Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo
(CIAM) xogou un papel esencial. Actualmente, o
CIAM depende da Axencia Galega da Calidade et al., 1999). Estas variedades tradicionais consisten
Alimentaria ( AGACAL). nunha mestura de xenotipos ben adaptados a
unha rexión na cal evolucionan, normalmente
Para entender a problemática do cultivo e o marco recoñecibles morfoloxicamente, e estando á súa vez
de actuación das actividades relacionadas coa adaptados aos sistemas de labra tradicionais e a
recuperación dos trigos, expoñemos, dun xeito resu- baixos niveis de fertilidade do chan (Harlan, 1975).
mido, o contexto no que xorden devanditos traballos. A miúdo tamén están asociados á tolerancia de
distintos tipos de estrés, bióticos e abióticos.
Recursos Fitoxenéticos
Na década de 1960, pola rápida desaparición das
Ao longo da domesticación do trigo dende as súas variedades tradicionais, creceu o interese entre moitos
orixes, produciuse unha perda de diversidade xené- investigadores (Martín et al., 1999). Posteriormente,
tica dende Aegilops tauschii ás variedades locais e, en 1974 foi creado o IBPGR (Consello Internacional
dende estas, aos modernos trigos cultivados hoxe en de Recursos Fitoxenéticos), despois coñecido como
día (Reif et al., 2005). A introdución de variedades IPGRI e actualmente como BIOVERSITY, que publicou
de alto rendemento, que desprazaron ás variedades listas de descritores para a caracterización fenotípica
locais, produciu unha grande erosión xenética coa das accesións dos bancos de xermoplasma.
perda de gran parte destas últimas.
Na Conferencia FAO/IBP de 1967 priorizouse a
As variedades locais e especies silvestres afíns repre- conservación ex situ fronte á conservación in situ, e
sentan fontes útiles para ampliar a base xenética determinouse como maior prioridade a recolección
IXP PAN GALEGO décadas, dende especies como Aegilops (Kishii, almacenar en bancos de xermoplasma (ex situ),
do xermoplasma usado en programas de mellora
e conservación das variedades locais (De la Rosa e
Martín, 2016). Durante o século XX realizouse unha
xenética (Reif et al., 2005). Por iso, un gran número
de xenes foron transferidos ao trigo nas últimas catro
ampla campaña internacional para recuperar e
2019).
amplas coleccións de recursos xenéticos locais de
moitas especies.
As variedades locais que os agricultores estiveron
Sobre a base destas directrices, e seguindo o
seleccionando dende a orixe da agricultura
exemplo dos Bancos de Xermoplasma de Maceiras,
conservan un conxunto de xenes adaptados ao
Millo e Pratenses, creados no CIAM con accesións
medio no que se desenvolveron, de gran valor
locais galegas, comezouse en 2003 a realizar pros-
para seren introducidas en variedades comerciais
a través de programas de mellora xenética (Martín
peccións por todas as comarcas galegas, para